O Τρίτος Κόσμος της Αθήνας
Δημοσιεύτηκε: Τετ Σεπ 26, 2007 11:16 am
Μικρές καθημερινές ιστορίες, μεγάλα προσωπικά δράματα
Πού βάζει τα «άπλυτά» της η κοινωνία; Στα ιδρύματα, στους δρόμους, στα πάρκα, στις υποβαθμισμένες γειτονιές. Τα συμπεράσματα των στατιστικών μετρήσεων είναι αποκαλυπτικά. Κάτω από το όριο της φτώχειας ζουν 2.165.107 άτομα. H Εθνική Στατιστική Υπηρεσία κατέγραψε στις αρχές του έτους 523.843 ανέργους (11,2%) - η ανεργία που άφησαν πίσω τους οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν έχει μετρηθεί ακόμη. Εκτιμάται ότι 80.000 άτομα είναι χρήστες ναρκωτικών ουσιών στις ηλικίες από 5 ως 64 ετών. Περίπου 3.000 τοξικομανείς περιμένουν να ενταχθούν σε προγράμματα απεξάρτησης. Κάθε χρόνο 4.500 κακοποιημένα παιδιά καταγράφονται στις επίσημες στατιστικές. Κάποια από αυτά καταλήγουν στον δρόμο ή σε ιδρύματα. Υπολογίζεται ότι οι άστεγοι μόνο στην Αθήνα είναι 7.000 άτομα.
Το 1/5 του πληθυσμού της χώρας οδηγείται στο περιθώριο και στον κοινωνικό αποκλεισμό, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της έρευνας «Αριστεία στα ερευνητικά πεδία Φτώχεια, Αποκλεισμός και Κοινωνικές Ανισότητες» του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (EKKE) και της ΕΣΥΕ. Οι κοινωνικές ανισότητες σε μεγάλο βαθμό αναπαράγονται από γενιά σε γενιά και η οικονομική ανέχεια διαιωνίζεται με την υποεκπαίδευση και τα προβλήματα υγείας του πληθυσμού.
* Τραγικές ιστορίες
Κάθε ψηφίο της στατιστικής μέτρησης κρύβει πίσω του μια τραγική ανθρώπινη ιστορία. Το οδοιπορικό στον τρίτο κόσμο της Αθήνας - ή στον τέταρτο κόσμο, κατά τους κοινωνιολόγους - δεν είναι εύκολη υπόθεση. Οι άνθρωποι προσεγγίζονται δύσκολα, είναι απέλπιδες, απογοητευμένοι, αδιάφοροι, πολλοί έχουν ψυχολογικά προβλήματα, άλλοι αισθάνονται ντροπή να βγάλουν τα του οίκου τους προς τα έξω. Οι περισσότεροι είναι εχθρικοί με όποιον επιχειρεί να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα της καθημερινότητάς τους. Κάποιοι ζητούν χρήματα, «έχουν έρθει κι άλλοι σαν εσένα. Τι θα βγάλω αν σου μιλήσω;». Αλλοι, όπως η Σοφία, μια τσιγγάνα 17 ετών, έγκυος στο δεύτερο παιδί της, η οποία πουλάει λουλούδια τα βράδια, δεν φαντάζονται ότι υπάρχει άλλος κόσμος.
H ίδια μεγάλωσε δουλεύοντας στους δρόμους και το όνειρό της είναι «να μεγαλώσουν λίγο τα παιδιά, να μπουν στη δουλειά, να με βοηθάνε. Δεν αντέχω άλλο, κουράστηκα». Παιδιά όπως η Αριστέα, που στα 16 τους «αποφασίζουν να κάνουν κάτι για τον εαυτό τους», που καταγγέλλουν τους γονείς τους για κακομεταχείριση. Φρεσκοαποφυλακισθέντες, σαν τον Γιάννη, χωρίς λεφτά και στέγη, που κουράστηκαν να ζουν από τη φιλανθρωπία, ή πρώην χρήστες σαν την Αργυρώ, η μόνη πηγή εσόδων της οποίας είναι οι κάρτες που ζωγραφίζει και πουλάει.
* O σκοτεινός κόσμος
Γύρω από τα στολισμένα πολυκαταστήματα του κέντρου της Αθήνας και του Πειραιά στριφογυρίζει ένας σκοτεινός κόσμος που το μόνο που μπορεί να καταναλώσει άνετα είναι η ίδια του η ζωή. Φτωχοί Ελληνες, ακόμη πιο φτωχοί μετανάστες, άστεγοι, τοξικομανείς, αλκοολικοί, ανήλικοι που προσπέρασαν την παιδική ηλικία, τσιγγάνοι, παραβάτες του νόμου, θηράματα στη ζούγκλα του κοινωνικού περιθωρίου, το οποίο έχει τους δικούς του κανόνες.
Στην πλατεία Ομονοίας ο Δήμος Αθηναίων μοιράζει κάθε ημέρα 400 μερίδες φαγητού, συχνά όμως συγκεντρώνονται περισσότερα από 900 άτομα για να φάνε. Στην ίδια περιοχή μοιράζει φαγητό και η Κιβωτός Αγάπης, της Εκκλησίας. Το πρόγραμμα ξεκίνησε με 40 μερίδες και τώρα έχει ξεπεράσει τις 60, χώρια οι 3.000 μερίδες φαγητού που σερβίρονται κάθε ημέρα στις ενορίες. Από αυτά τα συσσίτια τρέφονται όλο και περισσότεροι φτωχοί Ελληνες, οι οποίοι όμως προτιμούν να παίρνουν το φαγητό μαζί τους στο σπίτι.
* Τα αιτήματα της ενορίας
Αν οι οικογένειες αυτές στερούνται το φαγητό, είναι σίγουρο ότι στερούνται και πολλά άλλα πράγματα. Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν αυξηθεί πολύ τα αιτήματα στις ενορίες για πληρωμή λογαριασμών νερού, ηλεκτρικού ρεύματος, κοινοχρήστων, νοσηλίων και φαρμάκων (σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, ένα στα 50 ελληνικά νοικοκυριά, το 2,17%, φθάνει σε σημείο χρεοκοπίας όταν ένα μέλος του αντιμετωπίζει ένα σοβαρό ή ένα χρόνιο πρόβλημα υγείας). Είναι ενδεικτικό ότι στον ναό του Αγ. Κωνσταντίνου, στην Ομόνοια, τα αιτήματα για οικονομική συνδρομή από περίπου 10 τον μήνα που ήταν τα προηγούμενα χρόνια έφθασαν τώρα τα 30-40 ημερησίως. Αρκετοί από αυτούς που ζητούν οικονομική βοήθεια είναι ηλικιωμένοι, χαμηλοσυνταξιούχοι, χωρίς οικογένεια να τους φροντίζει.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Κοινωνικής Πολιτικής του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (EKKE), ένας στους πέντε Ελληνες ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, με το 50% του πληθυσμού να έχει συνολικό εισόδημα μικρότερο από το εισόδημα που έχει το πλουσιότερο 10%. «H φτώχεια, ο κοινωνικός αποκλεισμός και οι κοινωνικές ανισότητες αποτελούν παράγοντες που απειλούν την κοινωνική συνοχή καθώς καταδικάζουν ένα σημαντικό ποσοστό πολιτών να επιβιώνει με πολλές δυσκολίες και να στερείται βασικά κοινωνικά αγαθά ή υπηρεσίες» επισημαίνει ο κ. N. Φακιολάς, ερευνητής του EKKE.
«Ταυτόχρονα η κατάσταση των φτωχών ή "νεόπτωχων" νοικοκυριών επιβαρύνεται με έναν ιδιότυπο κοινωνικό στιγματισμό καθώς συχνά τα μέλη τους θεωρούνται αποκλειστικά υπεύθυνα για τη δυσμενή κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Στην καλύτερη περίπτωση γίνεται ένας άνισος επιμερισμός ευθυνών εις βάρος των κοινωνικά αποκλεισμένων για την έξαρση των σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων ή διαφόρων μορφών παραβατικότητας. Παράλληλα οι φτωχοί και κοινωνικά αποκλεισμένοι δεν διαθέτουν πολιτική δύναμη ή μηχανισμούς άμυνας για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις σοβαρές αυτές επιβαρύνσεις».
H κυρία Αικατερίνη Κατσαμπέ-Μαρνέρη, αρμόδια δημοτική σύμβουλος για τους αστέγους, έχει ιδία αντίληψη αυτών των φαινομένων. Ο Δήμος Αθηναίων ψάχνει εδώ και έναν χρόνο να νοικιάσει ένα κτίριο όπου θα μεταφέρει και θα αναπτύξει τις υπηρεσίες για τους αστέγους από το Σεράφειο. Εξι κτίρια βρέθηκαν, οι τοπικές κοινωνίες ξεσηκώθηκαν και ματαίωσαν τον προγραμματισμό του δήμου. Το τελευταίο κρούσμα, στον Βοτανικό. «Θα κλέβουν, θα βρωμίζουν, θα βιάζουν. Μας φέρατε τα σκυλιά (το δημοτικό κυνοκομείο), δεν θα μας φέρετε και τους αστέγους τώρα» φωνάζουν οι κάτοικοι.
* H φτώχεια πάει στο... Δημοτικό
Στην Ελλάδα μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας διατρέχουν κυρίως οι ηλικιωμένοι, οι άνεργοι και συνταξιούχοι καθώς και τα μέλη νοικοκυριών με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης του αρχηγού τους. Ποσοστό 61,5% των οικογενειών με αρχηγό απόφοιτο δημοτικού ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας. Ποσοστό 40% των φτωχών νοικοκυριών δηλώνει ότι δεν έχει τη δυνατότητα πληρωμής καυσίμων ή ρεύματος για ικανοποιητική θέρμανση, ενώ δυνατότητα σταθερής θρεπτικής διατροφής έχει το 67,2% των «φτωχών» οικογενειών.
Το 69,92% των «φτωχών» νοικοκυριών καλύπτει με δυσκολία τις καθημερινές ανάγκες, ενώ η κατάσταση της υγείας των μελών τους είναι υποδεέστερη σε σύγκριση με τα άλλα νοικοκυριά. Επισκέπτονται σε υψηλότερο ποσοστό τις υπηρεσίες πρόνοιας, συχνά όμως τα μέτρα κοινωνικής πολιτικής είτε δεν καλύπτουν αποτελεσματικά τις ανάγκες τους είτε αξιοποιούνται από ευπορότερες ομάδες που έχουν δύναμη επιρροής και καλύτερη πρόσβαση. Οι «φτωχοί» επισκέπτονται τις υπηρεσίες άμεσης ανάγκης χωρίς να απολαμβάνουν και την καλύτερη μεταχείριση. Πού καταφεύγουν οι απόκληροι της πόλης;
Στους δήμους, ζητώντας άδεια μικροπωλητή. «Ελάτε μια μέρα στο γραφείο μου να δείτε τι γίνεται» λέει ο κ. Θ. Σκυλακάκης, αντιδήμαρχος στον Δήμο Αθηναίων. «Καλούμαστε να ασκήσουμε προνοιακή πολιτική με τις άδειες μικροπωλητών, οι οποίες είναι συγκεκριμένες. Είναι 100.000 και η πραγματική τους τιμή, ανάλογα με το πόστο, κυμαίνεται από 2.000 ως 3.000 ευρώ τον μήνα». H ενοικίασή τους προφανώς έχει πολλαπλάσια αξία.
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ
«Δεν αντέχω άλλο, κουράστηκα!»
Υπολογίζεται ότι οι άστεγοι μόνο στην Αθήνα είναι 7.000
* Είναι πενήντα χρόνων, με γυναίκα και παιδί. Πήγε έξι μήνες φυλακή για 200.000 δραχ
μές. Διαλύθηκε η ζωή του.
* Από τα 11 της έπεσε στα ναρκωτικά. H μάνα της την έδιωξε από το σπίτι. Τώρα κοιμάται όπου βρει. Ενα παιδί χωρίς χθες αλλά και χωρίς αύριο.
* Ηρθαν από τις χώρες τους με χίλια βάσανα για μια ελπίδα ζωής. Κατάντησαν ναυάγια χειρότερα από αυτά που άφησαν πίσω τους.
* Τώρα, στο τέλος της ζωής τους, καταφεύγουν στα ομαδικά συσσίτια για ένα κομμάτι ψωμί ή στον παπά της ενορίας για να πληρώσουν το ηλεκτρικό και τα κοινόχρηστα.
Αστεγοι, ναρκομανείς, ζητιάνοι, άποροι, αποφυλακισμένοι, μετανάστες, χαμηλοσυνταξιούχοι, γέροι που έμειναν μόνοι, νέοι χωρίς αύριο και προοπτική, γειτονιές χωρίς ελπίδα αποτελούν τον «Τρίτο Κόσμο» μιας πρωτεύουσας που πριν από λίγους μήνες έβαλε τα καλά της για να υποδεχτεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Επτά χιλιάδες άστεγοι κάτω από το στέγαστρο του Καλατράβα.
Το ένα πέμπτο της κοινωνίας μας ζει χονδρικά σε συνθήκες πραγματικού κοινωνικού αποκλεισμού. Δίπλα στα στολισμένα μαγαζιά και τους καινούργιους δρόμους, στις προκλητικές διαφημιστικές μαρκίζες και τη λάμψη των νέων υποδομών, στο περιθώριο μιας κοινωνίας που προοδεύει και εκσυγχρονίζεται, ψευτοζεί ένας ολόκληρος κόσμος που καθημερινά βυθίζεται στην απόγνωση και στην απελπισία. Σε αυτόν τον κόσμο θέλει από σήμερα «Το Βήμα» να στρέψει τα φώτα της δημοσιότητας και τους προβολείς του ενδιαφέροντος.
Οχι μέσα από αριθμούς αλλά μέσα από τους ίδιους τους ανθρώπους. Μικρές, καθημερινές ιστορίες. Μεγάλα, προσωπικά δράματα. Ανδρες, γυναίκες και παιδιά που κινούνται γύρω μας σχεδόν αόρατοι, ενδεχομένως απαρατήρητοι, σίγουρα απροστάτευτοι. Ανδρες, γυναίκες και παιδιά που ούτε καν μετέχουν στην κοινωνία που αποτελούν. Εγκλωβισμένοι σε έναν δρόμο χωρίς γυρισμό και σε μια ζωή χωρίς διέξοδο.
Γιάννης K., 50 ετών
" Εξι μήνες φυλακή για 200.000 δρχ. "
Ο Γιάννης Κ. (φωτογραφία), 50 ετών, μοιάζει σαν ξερόκλαδο που το παρέσυρε ο άνεμος μιας μοίρας κακής. Πριν από έναν χρόνο είχε οικογένεια και δουλειά, είναι οικοδόμος. Σήμερα ζει σε ένα φτωχό ξενοδοχείο στο κέντρο της Αθήνας, με δαπάνες του «Ονήσιμου», του συλλόγου που βοηθά τους αποφυλακισθέντες, και μόνο έσοδο το έκτακτο επίδομα της Πρόνοιας, 360 ευρώ το δίμηνο. Βρίσκεται σε διάσταση με τη σύζυγό του και επικοινωνεί μόνο τηλεφωνικά με τον 8χρονο γιο του που ζει στη Λευκάδα. Ενα τροχαίο ατύχημα, λίγο μετά την αποφυλάκισή του, του σακάτεψε το πόδι και τον καθήλωσε στην Αθήνα.
«Πηγαίνω στον "Ευαγγελισμό", αλλά είναι όλα δύσκολα. Χρειάζομαι κάποιον να με βοηθάει στη μετακίνηση, στο νοσοκομείο με στέλνουν να κλείσω ραντεβού για εξετάσεις και μου λένε ότι έχουν κενό ύστερα από τρεις και τέσσερις μήνες. Τώρα είπε ο γιατρός να προσέξω γιατί, αν μολυνθεί το πόδι, θα το κόψουν. Αυτό θα είναι το τέλος». Μια ματιά στον περίγυρο και είναι φανερό γιατί ανησυχεί. Στα υποβαθμισμένα σημεία του κέντρου της πόλης δεν επικρατούν οι ιδανικές συνθήκες υγιεινής.
Ο Γιάννης Κ. χρωστούσε 200.000 δρχ., δεν μπόρεσε να επιστρέψει το ποσόν και εξέτισε ποινή έξι μηνών στις αγροτικές φυλακές του Ναυπλίου. «Για να πω την αλήθεια, στο Ναύπλιο η κατάσταση δεν είναι τόσο άσχημη. Εγώ όμως ήμουν ράκος. Σκεπτόμουν και το παιδί. Πώς θα νιώθει που είναι ο πατέρας του στη φυλακή; Τι θα του λένε τα παιδιά στο σχολείο;». Μόλις βγήκε, επέστρεψε στη Λευκάδα, η γυναίκα του όμως είχε μια άλλη σχέση και ο Γιάννης Κ. αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αθήνα. «Εψαξα αμέσως για δουλειά. Ευτυχώς, ήταν τα ολυμπιακά έργα και με πήραν αμέσως στην οικοδομή χωρίς να ρωτήσουν τίποτε. Σπίτι δεν είχα και με φιλοξένησε ένας φίλος μου». Ο φίλος είχε ένα μικρό σπίτι στον Κολωνό, όπου στο ίδιο δωμάτιο κοιμόταν το ζευγάρι στο κρεβάτι και ο Γιάννης Κ. σε ένα στρώμα στο πάτωμα. «Τους κουβαλούσα ό,τι μπορούσα. Οταν χτύπησα δεν μπορούσαν να με κρατήσουν άλλο. Ετσι, κατέληξα στον "Ονήσιμο"».
Για φαγητό και ρούχα «ας είναι καλά η Εκκλησία» λέει. H στέγη όμως; Ο «Ονήσιμος» παρέχει μια διευκόλυνση για 2-3 εβδομάδες, που μπορεί να παραταθεί λίγο μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Μετά τι θα γίνει; «Το μόνο που ζητώ είναι ένα μέρος να κοιμάμαι ώσπου να γιατρευτεί το πόδι μου και να γυρίσω στη δουλειά. Κουράστηκα να τρέχω από την Εκκλησία στα ξενοδοχεία». Με αυτή την απειλητική προοπτική στο μυαλό του πήγε στον Δήμο Αθηναίων να ζητήσει μια άδεια μικροπωλητή. «Μου είπαν ότι θα πρέπει να πάρω μέρος στη δημοπρασία και ότι η κάθε άδεια θέλει 2.000 ευρώ».
Σειρά είχε ο ΟΑΕΔ, εκεί πήγε με έναν φίλο του που είχε βρει «μια τρύπα για ψιλικατζίδικο. Ο νόμος λέει ότι πρώτα πρέπει να ανοίξουμε το μαγαζί και μετά να ελέγξουν για την επιχορήγηση. Τους δείξαμε τα επιδόματα της Πρόνοιας, τίποτε δεν έγινε». Εν τω μεταξύ «βλέπω το παιδί να αλλάζει. Το επηρεάζει ψυχολογικά αυτή η κατάσταση. Του μιλάω κάθε μέρα στο τηλέφωνο, αλλά είναι αρκετό; Ξέρετε τι καλό και έξυπνο παιδί είναι; Πρώτος μαθητής. Φοβάμαι μήπως το καταστρέψω. Τώρα μου ζητάει να πάω για τα Χριστούγεννα. Πώς να με δει σε αυτά τα χάλια;». Το βλέμμα του χάνεται στο βρώμικο πεζοδρόμιο απέναντι, όπου δύο τοξικομανείς ζητιανεύουν για τη δόση τους. «Πολλές φορές νομίζω ότι κοιμάμαι και βλέπω εφιάλτη. Θα ξυπνήσω κάποια στιγμή, έτσι δεν είναι;» ρωτά με προσδοκία.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗΣ
Εξάγουμε ανήλικους ναρκομανείς
Παιδιά καταφεύγουν στην Ισπανία επειδή δεν βρίσκουν θέσεις
Ιδωμένο από κοντά το δίκτυο Πρόνοιας στην Ελλάδα έχει πολλές «τρύπες». Υποδομές υπάρχουν, αυτό που λείπει είναι η στελέχωσή τους και ο συντονισμός των υπηρεσιών τους. Διαφορετικά, η εξήγηση ορισμένων φαινομένων είναι εξαιρετικά δυσάρεστη. Οπως το γεγονός ότι οι αρμόδιοι φορείς αναγκάζονται να... «εξάγουν» ανήλικους τοξικομανείς στην Ισπανία για να εισαχθούν (με τη θέλησή τους εννοείται) σε προγράμματα απεξάρτησης, αφού στην Ελλάδα τα αντίστοιχα προγράμματα δεν έχουν θέσεις. Μέχρι στιγμής, πάνω από πέντε ανήλικοι ταξίδεψαν στην πόλη Σανταντέρ της Κανταβρίας, με το ισπανοελληνικό λεξικό στο χέρι, για να ενταχθούν στο RETO, ένα «στεγνό» πρόγραμμα (δηλαδή χωρίς χρήση υποκατάστατων ουσιών) που το λειτουργούν πρώην χρήστες και νυν απεξαρτηθέντες και χριστιανοί. Οι υπεύθυνοι του RETO λένε ότι το πρόγραμμα είναι δωρεάν, οι έλληνες αρμόδιοι γνωρίζουν ότι οι οικογένειες των παιδιών κατέβαλαν περίπου 300.000 ευρώ.
Αλλο προνοιακό παράδοξο. Οι Οργανισμοί Λειτουργίας των κρατικών ιδρυμάτων ανηλίκων προβλέπουν τη φιλοξενία παιδιών ως 4 ετών, από 4 ως 14 ετών και από 18 και άνω. Για την ηλικιακή ομάδα 14-18 ετών, στα δυσκολότερα χρόνια της εφηβείας δηλαδή, κρατική πρόνοια δεν υπάρχει. Πού οδηγεί αυτό; Κάποιοι πρόεδροι ιδρυμάτων, όταν τα περιστατικά είναι βαριά, είτε για να μην «τους μείνουν» όπως λένε είτε για να μη συγκρουστούν με το προσωπικό τους το οποίο δεν επαρκεί, επικαλούνται αναρμοδιότητα. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και οι σύλλογοι, στην πλειονότητά τους (γιατί υπάρχουν και κάποιοι που δέχονται μόνο άτομα με σοβαρά προβλήματα), δεν ασχολούνται με τέτοια περιστατικά, τα θεωρούν... «κρατικά».
H κυρία Χρυσούλα Μυλωνά, εισαγγελέας Πρωτοδικών και επί τρία έτη (ως τον περασμένο Οκτώβριο που ζήτησε αντικατάσταση) εισαγγελέας Ανηλίκων, έζησε την κατάσταση από μια οπτική γωνία που δεν την «πιάνουν» οι έρευνες. «Το τελευταίο διάστημα έχουν ενταθεί τα προβλήματα με τους μετανάστες και με τους Ελληνες που έχουν κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα - πολλοί γονείς τοξικομανείς, αλκοολικοί, με ψυχολογικά ή ψυχιατρικά προβλήματα που ξεσπούν στα παιδιά. Κάθε φορά που χτυπούσε το τηλέφωνο έκανα τον σταυρό μου.
Μετά τις 10 το βράδυ δεν έβρισκα δημόσιο κοινωνικό λειτουργό, αναγκαστικά δούλευα με τους εθελοντές των συλλόγων. Αν η περίπτωση του ανηλίκου ήταν δύσκολη, λόγω νοητικών ή κινητικών προβλημάτων ή χρήσης ουσιών άρχιζε το μαρτύριο της εξεύρεσης στέγης φιλοξενίας. Υπήρξαν περιπτώσεις σε κάποια ιδρύματα που οι αρμόδιοι έλεγαν ότι είναι γεμάτοι και μου έκλειναν το τηλέφωνο. Υπό αυτές τις συνθήκες, παρακαλούσα τον Θεό να με βοηθήσει να μην πάρω τη λάθος απόφαση και αδικήσω χωρίς να το θέλω το παιδί» λέει.
Λογικά, για τέτοια περιστατικά η λύση θα έπρεπε να είναι δεδομένη, το Εθνικό Κέντρο Αμεσης Κοινωνικής Βοήθειας (EKAKB). Τρία χρόνια μετά, όπως καταγγέλλει ο σύλλογος των εργαζομένων, «
οι υπηρεσίες του EKAKB λειτουργούν αποσπασματικά και οι μονάδες του δικτύου παροχής άμεσης κοινωνικής βοήθειας αποτελούν στην ουσία "αποθήκες" εξειδικευμένων επαγγελματιών», οι οποίοι απασχολούνται κυρίως στη λειτουργία της τηλεφωνικής γραμμής. Το EKAKB έχει 71 υπαλλήλους αντί για 450 που απαιτούσε ο αρχικός σχεδιασμός.
Παρά τις προσπάθειες δήμων, νομαρχιών και συλλόγων, οι ελλείψεις σε κοινωνικούς λειτουργούς είναι τραγικές. Ενα στοιχείο μόνο αρκεί: Στην Πορτογαλία ξεκίνησε πρόσφατα ένα πρόγραμμα για την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών στις οικογένειες μέσω των δήμων. Στελεχώθηκαν οι αρμόδιες υπηρεσίες και σήμερα αναλογεί ένας κοινωνικός λειτουργός ανά 5.000 κατοίκους. Στην Ελλάδα η αναλογία αυτή είναι ένας κοινωνικός λειτουργός ανά 80.000 κατοίκους. Τη δεκαετία του '60 στόχος ήταν η ιδρυματική περίθαλψη. Τώρα σε όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση γίνεται προσπάθεια να αποφευχθεί η ιδρυματική και η επιδοματική πολιτική και να μένουν τα άτομα στο οικογενειακό τους περιβάλλον ή σε εκπαιδευμένες ανάδοχες οικογένειες.
«Ειδικά σε ό,τι αφορά τα παιδιά, η πολιτική είναι στρεβλή. Οταν υπάρχει πρόβλημα στο σπίτι, ποιος απομακρύνεται; Το παιδί, δηλαδή το θύμα, και όχι ο ενήλικος. Ετσι το παιδί γίνεται δύο φορές θύμα. Ξέρετε πόσο κοστίζει στο κράτος ένα παιδί που μένει σε ίδρυμα; Από 21 ως 27 εκατ. δρχ. τον χρόνο» επισημαίνει ο κ. Δ. Βεζυράκης, πρόεδρος του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών, πρώην πρόεδρος του Ιδρύματος Βρεφών «Μητέρα». Επίσης ο συντονισμός μεταξύ κρατικών φορέων, συλλόγων, φιλανθρωπικών και εκκλησιαστικών ιδρυμάτων, μη κυβερνητικών οργανώσεων (οι οποίες τώρα πιστοποιούνται) πάσχει. Παραδείγματος χάριν, στο «Μητέρα» υπάρχουν 14 κρεβάτια για άγαμες μητέρες, από αυτά είναι συνήθως πιασμένα 4-5. Δίπλα ακριβώς φτιάχτηκε μια εγκατάσταση του EKAKB με 48 κρεβάτια για άγαμες μητέρες. H πρόταση να χρησιμοποιηθούν για άστεγους απερρίφθη.
Αριστέα M., 16 ετών
" H μητέρα μου με έδιωχνε από το σπίτι "
H σχέση της Αριστέας M. με τη μητέρα της στράβωσε πολύ νωρίς και ο χρόνος δεν τη γιάτρεψε. «Οταν ήμουν μικρή ήταν εντάξει. Μετά άρχισαν τα προβλήματα, στα 11 μου, που ήθελα να φτιάχνομαι. Η μαμά αντιδρούσε πολύ άσχημα και με έδιωχνε από το σπίτι». Το μικρό διαμέρισμα στα Σεπόλια δεν μπορούσε να χωρέσει τα προβλήματα της ανύπαντρης μητέρας, που εργαζόταν ως καθαρίστρια, και της ατίθασης έφηβης κόρης της. «Ποτέ δεν με άκουγε. Πίστευε ό,τι της έλεγαν οι γείτονες, ότι αργώ να γυρίσω το βράδυ και τέτοια.
Εκείνη δούλευε νυχτερινή βάρδια και δεν ήταν στο σπίτι για να με ελέγξει. Αλλά εγώ δεν αργούσα, την ώρα που μου έλεγε». Την πρώτη φορά που εκδιώχθηκε από το σπίτι της η Αριστέα Μ. κοιμήθηκε σε ένα φιλικό σπίτι. Την επόμενη φορά στα παγκάκια. «Δεν φοβόμουν. Πήγαινα σε μέρη που ήξερα. Μετά πήγαινα πιο μακριά, γύρισα όλη την Αθήνα». H Αριστέα Μ. έχει αφαιρέσει πολλά κομμάτια από την ιστορία της, φτιάχνοντας μια σύντομη εκδοχή της πέραν της οποίας δεν επεκτείνεται. H μόνη ένδειξη ότι κάποιες στιγμές η συζήτηση πλησιάζει σε επικίνδυνες περιοχές είναι η ένταση και η μεθοδικότητα με την οποία σκίζει σε απειροελάχιστα κομματάκια την χαρτοπετσέτα που κρατά στα χέρια της.
«Οσο περνούσε ο καιρός με έδιωχνε από το σπίτι για ασήμαντα πράγματα. Επειδή είχα ακουμπήσει ένα ποτήρι στο λάθος μέρος ή γιατί δεν μου άρεσαν τα μακαρόνια. Τότε θύμωνε, έβαζε τα πράγματά μου σε μια σακούλα απορριμμάτων και με πέταγε στο δρόμο». Ο πατέρας της Αριστέας M. ζει σε άλλη πόλη της Ελλάδας. «Με πήγε η μαμά μια φορά για να γνωριστούμε. Εντάξει, συγκινήθηκε. Αλλά τι να το κάνω; Ούτε ξαναενδιαφέρθηκε για μένα. H μαμά μου έλεγε να κάνω κάποιες ενέργειες, αλλά εγώ είμαι περήφανος άνθρωπος. Αν αυτός δεν με θέλει, να τον αναγκάσω;». Υπ' αυτές τις συνθήκες το σχολείο ήταν πολυτέλεια.
«Εμεινα από απουσίες και το παράτησα». Δύο φορές η Αριστέα Μ. έφυγε κρυφά και από την Αθήνα. Τη μία πήγε να βρει τον πατέρα της, «αλλά τον πέτυχα την παραμονή που θα έφευγε με άδεια και δεν μπορούσα να μείνω». Την άλλη φορά έκλεψε το κλειδί της γιαγιάς της και πήγε στη Χίο. «Εκεί δούλεψα σε μια διαφημιστική, μετά λαντζέρισσα. Πάντα ήμουν ανεπτυγμένη για την ηλικία μου και δεν είχα πρόβλημα να βρω δουλειά». Το καλοκαίρι, ανήμερα του Αγίου Πνεύματος, η μητέρα της την έδιωξε για ακόμη μία φορά από το σπίτι για ασήμαντη αφορμή.
Κάνοντας τη συνηθισμένη περιήγηση στους δρόμους, η Αριστέα Κ., στην ηλικία των 16 ετών, αποφάσισε ότι έπρεπε να κάνει κάτι για τον εαυτό της και για τη ζωή της. Θυμήθηκε ότι σε ένα φυλλάδιο με πληροφορίες για το πού μπορεί να ζητήσει βοήθεια, αναφερόταν η Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών. «Ηξερα πού είναι το κτίριο. Πήγα στη ΓΑΔΑ και τους είπα ότι δεν έχω πού να μείνω. Κάλεσαν τη μαμά που τους είπε ότι θέλω να φύγω από το σπίτι και ότι αυτή δεν μπορεί να κάνει τίποτα». H Αριστέα Μ. μένει τώρα στο « Χαμόγελο του Παιδιού» και παρακολουθεί ξανά τη B´ Γυμνασίου.
tovima.dolnet.gr
Πού βάζει τα «άπλυτά» της η κοινωνία; Στα ιδρύματα, στους δρόμους, στα πάρκα, στις υποβαθμισμένες γειτονιές. Τα συμπεράσματα των στατιστικών μετρήσεων είναι αποκαλυπτικά. Κάτω από το όριο της φτώχειας ζουν 2.165.107 άτομα. H Εθνική Στατιστική Υπηρεσία κατέγραψε στις αρχές του έτους 523.843 ανέργους (11,2%) - η ανεργία που άφησαν πίσω τους οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν έχει μετρηθεί ακόμη. Εκτιμάται ότι 80.000 άτομα είναι χρήστες ναρκωτικών ουσιών στις ηλικίες από 5 ως 64 ετών. Περίπου 3.000 τοξικομανείς περιμένουν να ενταχθούν σε προγράμματα απεξάρτησης. Κάθε χρόνο 4.500 κακοποιημένα παιδιά καταγράφονται στις επίσημες στατιστικές. Κάποια από αυτά καταλήγουν στον δρόμο ή σε ιδρύματα. Υπολογίζεται ότι οι άστεγοι μόνο στην Αθήνα είναι 7.000 άτομα.
Το 1/5 του πληθυσμού της χώρας οδηγείται στο περιθώριο και στον κοινωνικό αποκλεισμό, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της έρευνας «Αριστεία στα ερευνητικά πεδία Φτώχεια, Αποκλεισμός και Κοινωνικές Ανισότητες» του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (EKKE) και της ΕΣΥΕ. Οι κοινωνικές ανισότητες σε μεγάλο βαθμό αναπαράγονται από γενιά σε γενιά και η οικονομική ανέχεια διαιωνίζεται με την υποεκπαίδευση και τα προβλήματα υγείας του πληθυσμού.
* Τραγικές ιστορίες
Κάθε ψηφίο της στατιστικής μέτρησης κρύβει πίσω του μια τραγική ανθρώπινη ιστορία. Το οδοιπορικό στον τρίτο κόσμο της Αθήνας - ή στον τέταρτο κόσμο, κατά τους κοινωνιολόγους - δεν είναι εύκολη υπόθεση. Οι άνθρωποι προσεγγίζονται δύσκολα, είναι απέλπιδες, απογοητευμένοι, αδιάφοροι, πολλοί έχουν ψυχολογικά προβλήματα, άλλοι αισθάνονται ντροπή να βγάλουν τα του οίκου τους προς τα έξω. Οι περισσότεροι είναι εχθρικοί με όποιον επιχειρεί να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα της καθημερινότητάς τους. Κάποιοι ζητούν χρήματα, «έχουν έρθει κι άλλοι σαν εσένα. Τι θα βγάλω αν σου μιλήσω;». Αλλοι, όπως η Σοφία, μια τσιγγάνα 17 ετών, έγκυος στο δεύτερο παιδί της, η οποία πουλάει λουλούδια τα βράδια, δεν φαντάζονται ότι υπάρχει άλλος κόσμος.
H ίδια μεγάλωσε δουλεύοντας στους δρόμους και το όνειρό της είναι «να μεγαλώσουν λίγο τα παιδιά, να μπουν στη δουλειά, να με βοηθάνε. Δεν αντέχω άλλο, κουράστηκα». Παιδιά όπως η Αριστέα, που στα 16 τους «αποφασίζουν να κάνουν κάτι για τον εαυτό τους», που καταγγέλλουν τους γονείς τους για κακομεταχείριση. Φρεσκοαποφυλακισθέντες, σαν τον Γιάννη, χωρίς λεφτά και στέγη, που κουράστηκαν να ζουν από τη φιλανθρωπία, ή πρώην χρήστες σαν την Αργυρώ, η μόνη πηγή εσόδων της οποίας είναι οι κάρτες που ζωγραφίζει και πουλάει.
* O σκοτεινός κόσμος
Γύρω από τα στολισμένα πολυκαταστήματα του κέντρου της Αθήνας και του Πειραιά στριφογυρίζει ένας σκοτεινός κόσμος που το μόνο που μπορεί να καταναλώσει άνετα είναι η ίδια του η ζωή. Φτωχοί Ελληνες, ακόμη πιο φτωχοί μετανάστες, άστεγοι, τοξικομανείς, αλκοολικοί, ανήλικοι που προσπέρασαν την παιδική ηλικία, τσιγγάνοι, παραβάτες του νόμου, θηράματα στη ζούγκλα του κοινωνικού περιθωρίου, το οποίο έχει τους δικούς του κανόνες.
Στην πλατεία Ομονοίας ο Δήμος Αθηναίων μοιράζει κάθε ημέρα 400 μερίδες φαγητού, συχνά όμως συγκεντρώνονται περισσότερα από 900 άτομα για να φάνε. Στην ίδια περιοχή μοιράζει φαγητό και η Κιβωτός Αγάπης, της Εκκλησίας. Το πρόγραμμα ξεκίνησε με 40 μερίδες και τώρα έχει ξεπεράσει τις 60, χώρια οι 3.000 μερίδες φαγητού που σερβίρονται κάθε ημέρα στις ενορίες. Από αυτά τα συσσίτια τρέφονται όλο και περισσότεροι φτωχοί Ελληνες, οι οποίοι όμως προτιμούν να παίρνουν το φαγητό μαζί τους στο σπίτι.
* Τα αιτήματα της ενορίας
Αν οι οικογένειες αυτές στερούνται το φαγητό, είναι σίγουρο ότι στερούνται και πολλά άλλα πράγματα. Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν αυξηθεί πολύ τα αιτήματα στις ενορίες για πληρωμή λογαριασμών νερού, ηλεκτρικού ρεύματος, κοινοχρήστων, νοσηλίων και φαρμάκων (σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, ένα στα 50 ελληνικά νοικοκυριά, το 2,17%, φθάνει σε σημείο χρεοκοπίας όταν ένα μέλος του αντιμετωπίζει ένα σοβαρό ή ένα χρόνιο πρόβλημα υγείας). Είναι ενδεικτικό ότι στον ναό του Αγ. Κωνσταντίνου, στην Ομόνοια, τα αιτήματα για οικονομική συνδρομή από περίπου 10 τον μήνα που ήταν τα προηγούμενα χρόνια έφθασαν τώρα τα 30-40 ημερησίως. Αρκετοί από αυτούς που ζητούν οικονομική βοήθεια είναι ηλικιωμένοι, χαμηλοσυνταξιούχοι, χωρίς οικογένεια να τους φροντίζει.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Κοινωνικής Πολιτικής του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (EKKE), ένας στους πέντε Ελληνες ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, με το 50% του πληθυσμού να έχει συνολικό εισόδημα μικρότερο από το εισόδημα που έχει το πλουσιότερο 10%. «H φτώχεια, ο κοινωνικός αποκλεισμός και οι κοινωνικές ανισότητες αποτελούν παράγοντες που απειλούν την κοινωνική συνοχή καθώς καταδικάζουν ένα σημαντικό ποσοστό πολιτών να επιβιώνει με πολλές δυσκολίες και να στερείται βασικά κοινωνικά αγαθά ή υπηρεσίες» επισημαίνει ο κ. N. Φακιολάς, ερευνητής του EKKE.
«Ταυτόχρονα η κατάσταση των φτωχών ή "νεόπτωχων" νοικοκυριών επιβαρύνεται με έναν ιδιότυπο κοινωνικό στιγματισμό καθώς συχνά τα μέλη τους θεωρούνται αποκλειστικά υπεύθυνα για τη δυσμενή κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Στην καλύτερη περίπτωση γίνεται ένας άνισος επιμερισμός ευθυνών εις βάρος των κοινωνικά αποκλεισμένων για την έξαρση των σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων ή διαφόρων μορφών παραβατικότητας. Παράλληλα οι φτωχοί και κοινωνικά αποκλεισμένοι δεν διαθέτουν πολιτική δύναμη ή μηχανισμούς άμυνας για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις σοβαρές αυτές επιβαρύνσεις».
H κυρία Αικατερίνη Κατσαμπέ-Μαρνέρη, αρμόδια δημοτική σύμβουλος για τους αστέγους, έχει ιδία αντίληψη αυτών των φαινομένων. Ο Δήμος Αθηναίων ψάχνει εδώ και έναν χρόνο να νοικιάσει ένα κτίριο όπου θα μεταφέρει και θα αναπτύξει τις υπηρεσίες για τους αστέγους από το Σεράφειο. Εξι κτίρια βρέθηκαν, οι τοπικές κοινωνίες ξεσηκώθηκαν και ματαίωσαν τον προγραμματισμό του δήμου. Το τελευταίο κρούσμα, στον Βοτανικό. «Θα κλέβουν, θα βρωμίζουν, θα βιάζουν. Μας φέρατε τα σκυλιά (το δημοτικό κυνοκομείο), δεν θα μας φέρετε και τους αστέγους τώρα» φωνάζουν οι κάτοικοι.
* H φτώχεια πάει στο... Δημοτικό
Στην Ελλάδα μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας διατρέχουν κυρίως οι ηλικιωμένοι, οι άνεργοι και συνταξιούχοι καθώς και τα μέλη νοικοκυριών με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης του αρχηγού τους. Ποσοστό 61,5% των οικογενειών με αρχηγό απόφοιτο δημοτικού ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας. Ποσοστό 40% των φτωχών νοικοκυριών δηλώνει ότι δεν έχει τη δυνατότητα πληρωμής καυσίμων ή ρεύματος για ικανοποιητική θέρμανση, ενώ δυνατότητα σταθερής θρεπτικής διατροφής έχει το 67,2% των «φτωχών» οικογενειών.
Το 69,92% των «φτωχών» νοικοκυριών καλύπτει με δυσκολία τις καθημερινές ανάγκες, ενώ η κατάσταση της υγείας των μελών τους είναι υποδεέστερη σε σύγκριση με τα άλλα νοικοκυριά. Επισκέπτονται σε υψηλότερο ποσοστό τις υπηρεσίες πρόνοιας, συχνά όμως τα μέτρα κοινωνικής πολιτικής είτε δεν καλύπτουν αποτελεσματικά τις ανάγκες τους είτε αξιοποιούνται από ευπορότερες ομάδες που έχουν δύναμη επιρροής και καλύτερη πρόσβαση. Οι «φτωχοί» επισκέπτονται τις υπηρεσίες άμεσης ανάγκης χωρίς να απολαμβάνουν και την καλύτερη μεταχείριση. Πού καταφεύγουν οι απόκληροι της πόλης;
Στους δήμους, ζητώντας άδεια μικροπωλητή. «Ελάτε μια μέρα στο γραφείο μου να δείτε τι γίνεται» λέει ο κ. Θ. Σκυλακάκης, αντιδήμαρχος στον Δήμο Αθηναίων. «Καλούμαστε να ασκήσουμε προνοιακή πολιτική με τις άδειες μικροπωλητών, οι οποίες είναι συγκεκριμένες. Είναι 100.000 και η πραγματική τους τιμή, ανάλογα με το πόστο, κυμαίνεται από 2.000 ως 3.000 ευρώ τον μήνα». H ενοικίασή τους προφανώς έχει πολλαπλάσια αξία.
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ
«Δεν αντέχω άλλο, κουράστηκα!»
Υπολογίζεται ότι οι άστεγοι μόνο στην Αθήνα είναι 7.000
* Είναι πενήντα χρόνων, με γυναίκα και παιδί. Πήγε έξι μήνες φυλακή για 200.000 δραχ
μές. Διαλύθηκε η ζωή του.
* Από τα 11 της έπεσε στα ναρκωτικά. H μάνα της την έδιωξε από το σπίτι. Τώρα κοιμάται όπου βρει. Ενα παιδί χωρίς χθες αλλά και χωρίς αύριο.
* Ηρθαν από τις χώρες τους με χίλια βάσανα για μια ελπίδα ζωής. Κατάντησαν ναυάγια χειρότερα από αυτά που άφησαν πίσω τους.
* Τώρα, στο τέλος της ζωής τους, καταφεύγουν στα ομαδικά συσσίτια για ένα κομμάτι ψωμί ή στον παπά της ενορίας για να πληρώσουν το ηλεκτρικό και τα κοινόχρηστα.
Αστεγοι, ναρκομανείς, ζητιάνοι, άποροι, αποφυλακισμένοι, μετανάστες, χαμηλοσυνταξιούχοι, γέροι που έμειναν μόνοι, νέοι χωρίς αύριο και προοπτική, γειτονιές χωρίς ελπίδα αποτελούν τον «Τρίτο Κόσμο» μιας πρωτεύουσας που πριν από λίγους μήνες έβαλε τα καλά της για να υποδεχτεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Επτά χιλιάδες άστεγοι κάτω από το στέγαστρο του Καλατράβα.
Το ένα πέμπτο της κοινωνίας μας ζει χονδρικά σε συνθήκες πραγματικού κοινωνικού αποκλεισμού. Δίπλα στα στολισμένα μαγαζιά και τους καινούργιους δρόμους, στις προκλητικές διαφημιστικές μαρκίζες και τη λάμψη των νέων υποδομών, στο περιθώριο μιας κοινωνίας που προοδεύει και εκσυγχρονίζεται, ψευτοζεί ένας ολόκληρος κόσμος που καθημερινά βυθίζεται στην απόγνωση και στην απελπισία. Σε αυτόν τον κόσμο θέλει από σήμερα «Το Βήμα» να στρέψει τα φώτα της δημοσιότητας και τους προβολείς του ενδιαφέροντος.
Οχι μέσα από αριθμούς αλλά μέσα από τους ίδιους τους ανθρώπους. Μικρές, καθημερινές ιστορίες. Μεγάλα, προσωπικά δράματα. Ανδρες, γυναίκες και παιδιά που κινούνται γύρω μας σχεδόν αόρατοι, ενδεχομένως απαρατήρητοι, σίγουρα απροστάτευτοι. Ανδρες, γυναίκες και παιδιά που ούτε καν μετέχουν στην κοινωνία που αποτελούν. Εγκλωβισμένοι σε έναν δρόμο χωρίς γυρισμό και σε μια ζωή χωρίς διέξοδο.
Γιάννης K., 50 ετών
" Εξι μήνες φυλακή για 200.000 δρχ. "
Ο Γιάννης Κ. (φωτογραφία), 50 ετών, μοιάζει σαν ξερόκλαδο που το παρέσυρε ο άνεμος μιας μοίρας κακής. Πριν από έναν χρόνο είχε οικογένεια και δουλειά, είναι οικοδόμος. Σήμερα ζει σε ένα φτωχό ξενοδοχείο στο κέντρο της Αθήνας, με δαπάνες του «Ονήσιμου», του συλλόγου που βοηθά τους αποφυλακισθέντες, και μόνο έσοδο το έκτακτο επίδομα της Πρόνοιας, 360 ευρώ το δίμηνο. Βρίσκεται σε διάσταση με τη σύζυγό του και επικοινωνεί μόνο τηλεφωνικά με τον 8χρονο γιο του που ζει στη Λευκάδα. Ενα τροχαίο ατύχημα, λίγο μετά την αποφυλάκισή του, του σακάτεψε το πόδι και τον καθήλωσε στην Αθήνα.
«Πηγαίνω στον "Ευαγγελισμό", αλλά είναι όλα δύσκολα. Χρειάζομαι κάποιον να με βοηθάει στη μετακίνηση, στο νοσοκομείο με στέλνουν να κλείσω ραντεβού για εξετάσεις και μου λένε ότι έχουν κενό ύστερα από τρεις και τέσσερις μήνες. Τώρα είπε ο γιατρός να προσέξω γιατί, αν μολυνθεί το πόδι, θα το κόψουν. Αυτό θα είναι το τέλος». Μια ματιά στον περίγυρο και είναι φανερό γιατί ανησυχεί. Στα υποβαθμισμένα σημεία του κέντρου της πόλης δεν επικρατούν οι ιδανικές συνθήκες υγιεινής.
Ο Γιάννης Κ. χρωστούσε 200.000 δρχ., δεν μπόρεσε να επιστρέψει το ποσόν και εξέτισε ποινή έξι μηνών στις αγροτικές φυλακές του Ναυπλίου. «Για να πω την αλήθεια, στο Ναύπλιο η κατάσταση δεν είναι τόσο άσχημη. Εγώ όμως ήμουν ράκος. Σκεπτόμουν και το παιδί. Πώς θα νιώθει που είναι ο πατέρας του στη φυλακή; Τι θα του λένε τα παιδιά στο σχολείο;». Μόλις βγήκε, επέστρεψε στη Λευκάδα, η γυναίκα του όμως είχε μια άλλη σχέση και ο Γιάννης Κ. αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αθήνα. «Εψαξα αμέσως για δουλειά. Ευτυχώς, ήταν τα ολυμπιακά έργα και με πήραν αμέσως στην οικοδομή χωρίς να ρωτήσουν τίποτε. Σπίτι δεν είχα και με φιλοξένησε ένας φίλος μου». Ο φίλος είχε ένα μικρό σπίτι στον Κολωνό, όπου στο ίδιο δωμάτιο κοιμόταν το ζευγάρι στο κρεβάτι και ο Γιάννης Κ. σε ένα στρώμα στο πάτωμα. «Τους κουβαλούσα ό,τι μπορούσα. Οταν χτύπησα δεν μπορούσαν να με κρατήσουν άλλο. Ετσι, κατέληξα στον "Ονήσιμο"».
Για φαγητό και ρούχα «ας είναι καλά η Εκκλησία» λέει. H στέγη όμως; Ο «Ονήσιμος» παρέχει μια διευκόλυνση για 2-3 εβδομάδες, που μπορεί να παραταθεί λίγο μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Μετά τι θα γίνει; «Το μόνο που ζητώ είναι ένα μέρος να κοιμάμαι ώσπου να γιατρευτεί το πόδι μου και να γυρίσω στη δουλειά. Κουράστηκα να τρέχω από την Εκκλησία στα ξενοδοχεία». Με αυτή την απειλητική προοπτική στο μυαλό του πήγε στον Δήμο Αθηναίων να ζητήσει μια άδεια μικροπωλητή. «Μου είπαν ότι θα πρέπει να πάρω μέρος στη δημοπρασία και ότι η κάθε άδεια θέλει 2.000 ευρώ».
Σειρά είχε ο ΟΑΕΔ, εκεί πήγε με έναν φίλο του που είχε βρει «μια τρύπα για ψιλικατζίδικο. Ο νόμος λέει ότι πρώτα πρέπει να ανοίξουμε το μαγαζί και μετά να ελέγξουν για την επιχορήγηση. Τους δείξαμε τα επιδόματα της Πρόνοιας, τίποτε δεν έγινε». Εν τω μεταξύ «βλέπω το παιδί να αλλάζει. Το επηρεάζει ψυχολογικά αυτή η κατάσταση. Του μιλάω κάθε μέρα στο τηλέφωνο, αλλά είναι αρκετό; Ξέρετε τι καλό και έξυπνο παιδί είναι; Πρώτος μαθητής. Φοβάμαι μήπως το καταστρέψω. Τώρα μου ζητάει να πάω για τα Χριστούγεννα. Πώς να με δει σε αυτά τα χάλια;». Το βλέμμα του χάνεται στο βρώμικο πεζοδρόμιο απέναντι, όπου δύο τοξικομανείς ζητιανεύουν για τη δόση τους. «Πολλές φορές νομίζω ότι κοιμάμαι και βλέπω εφιάλτη. Θα ξυπνήσω κάποια στιγμή, έτσι δεν είναι;» ρωτά με προσδοκία.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗΣ
Εξάγουμε ανήλικους ναρκομανείς
Παιδιά καταφεύγουν στην Ισπανία επειδή δεν βρίσκουν θέσεις
Ιδωμένο από κοντά το δίκτυο Πρόνοιας στην Ελλάδα έχει πολλές «τρύπες». Υποδομές υπάρχουν, αυτό που λείπει είναι η στελέχωσή τους και ο συντονισμός των υπηρεσιών τους. Διαφορετικά, η εξήγηση ορισμένων φαινομένων είναι εξαιρετικά δυσάρεστη. Οπως το γεγονός ότι οι αρμόδιοι φορείς αναγκάζονται να... «εξάγουν» ανήλικους τοξικομανείς στην Ισπανία για να εισαχθούν (με τη θέλησή τους εννοείται) σε προγράμματα απεξάρτησης, αφού στην Ελλάδα τα αντίστοιχα προγράμματα δεν έχουν θέσεις. Μέχρι στιγμής, πάνω από πέντε ανήλικοι ταξίδεψαν στην πόλη Σανταντέρ της Κανταβρίας, με το ισπανοελληνικό λεξικό στο χέρι, για να ενταχθούν στο RETO, ένα «στεγνό» πρόγραμμα (δηλαδή χωρίς χρήση υποκατάστατων ουσιών) που το λειτουργούν πρώην χρήστες και νυν απεξαρτηθέντες και χριστιανοί. Οι υπεύθυνοι του RETO λένε ότι το πρόγραμμα είναι δωρεάν, οι έλληνες αρμόδιοι γνωρίζουν ότι οι οικογένειες των παιδιών κατέβαλαν περίπου 300.000 ευρώ.
Αλλο προνοιακό παράδοξο. Οι Οργανισμοί Λειτουργίας των κρατικών ιδρυμάτων ανηλίκων προβλέπουν τη φιλοξενία παιδιών ως 4 ετών, από 4 ως 14 ετών και από 18 και άνω. Για την ηλικιακή ομάδα 14-18 ετών, στα δυσκολότερα χρόνια της εφηβείας δηλαδή, κρατική πρόνοια δεν υπάρχει. Πού οδηγεί αυτό; Κάποιοι πρόεδροι ιδρυμάτων, όταν τα περιστατικά είναι βαριά, είτε για να μην «τους μείνουν» όπως λένε είτε για να μη συγκρουστούν με το προσωπικό τους το οποίο δεν επαρκεί, επικαλούνται αναρμοδιότητα. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και οι σύλλογοι, στην πλειονότητά τους (γιατί υπάρχουν και κάποιοι που δέχονται μόνο άτομα με σοβαρά προβλήματα), δεν ασχολούνται με τέτοια περιστατικά, τα θεωρούν... «κρατικά».
H κυρία Χρυσούλα Μυλωνά, εισαγγελέας Πρωτοδικών και επί τρία έτη (ως τον περασμένο Οκτώβριο που ζήτησε αντικατάσταση) εισαγγελέας Ανηλίκων, έζησε την κατάσταση από μια οπτική γωνία που δεν την «πιάνουν» οι έρευνες. «Το τελευταίο διάστημα έχουν ενταθεί τα προβλήματα με τους μετανάστες και με τους Ελληνες που έχουν κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα - πολλοί γονείς τοξικομανείς, αλκοολικοί, με ψυχολογικά ή ψυχιατρικά προβλήματα που ξεσπούν στα παιδιά. Κάθε φορά που χτυπούσε το τηλέφωνο έκανα τον σταυρό μου.
Μετά τις 10 το βράδυ δεν έβρισκα δημόσιο κοινωνικό λειτουργό, αναγκαστικά δούλευα με τους εθελοντές των συλλόγων. Αν η περίπτωση του ανηλίκου ήταν δύσκολη, λόγω νοητικών ή κινητικών προβλημάτων ή χρήσης ουσιών άρχιζε το μαρτύριο της εξεύρεσης στέγης φιλοξενίας. Υπήρξαν περιπτώσεις σε κάποια ιδρύματα που οι αρμόδιοι έλεγαν ότι είναι γεμάτοι και μου έκλειναν το τηλέφωνο. Υπό αυτές τις συνθήκες, παρακαλούσα τον Θεό να με βοηθήσει να μην πάρω τη λάθος απόφαση και αδικήσω χωρίς να το θέλω το παιδί» λέει.
Λογικά, για τέτοια περιστατικά η λύση θα έπρεπε να είναι δεδομένη, το Εθνικό Κέντρο Αμεσης Κοινωνικής Βοήθειας (EKAKB). Τρία χρόνια μετά, όπως καταγγέλλει ο σύλλογος των εργαζομένων, «
οι υπηρεσίες του EKAKB λειτουργούν αποσπασματικά και οι μονάδες του δικτύου παροχής άμεσης κοινωνικής βοήθειας αποτελούν στην ουσία "αποθήκες" εξειδικευμένων επαγγελματιών», οι οποίοι απασχολούνται κυρίως στη λειτουργία της τηλεφωνικής γραμμής. Το EKAKB έχει 71 υπαλλήλους αντί για 450 που απαιτούσε ο αρχικός σχεδιασμός.
Παρά τις προσπάθειες δήμων, νομαρχιών και συλλόγων, οι ελλείψεις σε κοινωνικούς λειτουργούς είναι τραγικές. Ενα στοιχείο μόνο αρκεί: Στην Πορτογαλία ξεκίνησε πρόσφατα ένα πρόγραμμα για την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών στις οικογένειες μέσω των δήμων. Στελεχώθηκαν οι αρμόδιες υπηρεσίες και σήμερα αναλογεί ένας κοινωνικός λειτουργός ανά 5.000 κατοίκους. Στην Ελλάδα η αναλογία αυτή είναι ένας κοινωνικός λειτουργός ανά 80.000 κατοίκους. Τη δεκαετία του '60 στόχος ήταν η ιδρυματική περίθαλψη. Τώρα σε όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση γίνεται προσπάθεια να αποφευχθεί η ιδρυματική και η επιδοματική πολιτική και να μένουν τα άτομα στο οικογενειακό τους περιβάλλον ή σε εκπαιδευμένες ανάδοχες οικογένειες.
«Ειδικά σε ό,τι αφορά τα παιδιά, η πολιτική είναι στρεβλή. Οταν υπάρχει πρόβλημα στο σπίτι, ποιος απομακρύνεται; Το παιδί, δηλαδή το θύμα, και όχι ο ενήλικος. Ετσι το παιδί γίνεται δύο φορές θύμα. Ξέρετε πόσο κοστίζει στο κράτος ένα παιδί που μένει σε ίδρυμα; Από 21 ως 27 εκατ. δρχ. τον χρόνο» επισημαίνει ο κ. Δ. Βεζυράκης, πρόεδρος του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών, πρώην πρόεδρος του Ιδρύματος Βρεφών «Μητέρα». Επίσης ο συντονισμός μεταξύ κρατικών φορέων, συλλόγων, φιλανθρωπικών και εκκλησιαστικών ιδρυμάτων, μη κυβερνητικών οργανώσεων (οι οποίες τώρα πιστοποιούνται) πάσχει. Παραδείγματος χάριν, στο «Μητέρα» υπάρχουν 14 κρεβάτια για άγαμες μητέρες, από αυτά είναι συνήθως πιασμένα 4-5. Δίπλα ακριβώς φτιάχτηκε μια εγκατάσταση του EKAKB με 48 κρεβάτια για άγαμες μητέρες. H πρόταση να χρησιμοποιηθούν για άστεγους απερρίφθη.
Αριστέα M., 16 ετών
" H μητέρα μου με έδιωχνε από το σπίτι "
H σχέση της Αριστέας M. με τη μητέρα της στράβωσε πολύ νωρίς και ο χρόνος δεν τη γιάτρεψε. «Οταν ήμουν μικρή ήταν εντάξει. Μετά άρχισαν τα προβλήματα, στα 11 μου, που ήθελα να φτιάχνομαι. Η μαμά αντιδρούσε πολύ άσχημα και με έδιωχνε από το σπίτι». Το μικρό διαμέρισμα στα Σεπόλια δεν μπορούσε να χωρέσει τα προβλήματα της ανύπαντρης μητέρας, που εργαζόταν ως καθαρίστρια, και της ατίθασης έφηβης κόρης της. «Ποτέ δεν με άκουγε. Πίστευε ό,τι της έλεγαν οι γείτονες, ότι αργώ να γυρίσω το βράδυ και τέτοια.
Εκείνη δούλευε νυχτερινή βάρδια και δεν ήταν στο σπίτι για να με ελέγξει. Αλλά εγώ δεν αργούσα, την ώρα που μου έλεγε». Την πρώτη φορά που εκδιώχθηκε από το σπίτι της η Αριστέα Μ. κοιμήθηκε σε ένα φιλικό σπίτι. Την επόμενη φορά στα παγκάκια. «Δεν φοβόμουν. Πήγαινα σε μέρη που ήξερα. Μετά πήγαινα πιο μακριά, γύρισα όλη την Αθήνα». H Αριστέα Μ. έχει αφαιρέσει πολλά κομμάτια από την ιστορία της, φτιάχνοντας μια σύντομη εκδοχή της πέραν της οποίας δεν επεκτείνεται. H μόνη ένδειξη ότι κάποιες στιγμές η συζήτηση πλησιάζει σε επικίνδυνες περιοχές είναι η ένταση και η μεθοδικότητα με την οποία σκίζει σε απειροελάχιστα κομματάκια την χαρτοπετσέτα που κρατά στα χέρια της.
«Οσο περνούσε ο καιρός με έδιωχνε από το σπίτι για ασήμαντα πράγματα. Επειδή είχα ακουμπήσει ένα ποτήρι στο λάθος μέρος ή γιατί δεν μου άρεσαν τα μακαρόνια. Τότε θύμωνε, έβαζε τα πράγματά μου σε μια σακούλα απορριμμάτων και με πέταγε στο δρόμο». Ο πατέρας της Αριστέας M. ζει σε άλλη πόλη της Ελλάδας. «Με πήγε η μαμά μια φορά για να γνωριστούμε. Εντάξει, συγκινήθηκε. Αλλά τι να το κάνω; Ούτε ξαναενδιαφέρθηκε για μένα. H μαμά μου έλεγε να κάνω κάποιες ενέργειες, αλλά εγώ είμαι περήφανος άνθρωπος. Αν αυτός δεν με θέλει, να τον αναγκάσω;». Υπ' αυτές τις συνθήκες το σχολείο ήταν πολυτέλεια.
«Εμεινα από απουσίες και το παράτησα». Δύο φορές η Αριστέα Μ. έφυγε κρυφά και από την Αθήνα. Τη μία πήγε να βρει τον πατέρα της, «αλλά τον πέτυχα την παραμονή που θα έφευγε με άδεια και δεν μπορούσα να μείνω». Την άλλη φορά έκλεψε το κλειδί της γιαγιάς της και πήγε στη Χίο. «Εκεί δούλεψα σε μια διαφημιστική, μετά λαντζέρισσα. Πάντα ήμουν ανεπτυγμένη για την ηλικία μου και δεν είχα πρόβλημα να βρω δουλειά». Το καλοκαίρι, ανήμερα του Αγίου Πνεύματος, η μητέρα της την έδιωξε για ακόμη μία φορά από το σπίτι για ασήμαντη αφορμή.
Κάνοντας τη συνηθισμένη περιήγηση στους δρόμους, η Αριστέα Κ., στην ηλικία των 16 ετών, αποφάσισε ότι έπρεπε να κάνει κάτι για τον εαυτό της και για τη ζωή της. Θυμήθηκε ότι σε ένα φυλλάδιο με πληροφορίες για το πού μπορεί να ζητήσει βοήθεια, αναφερόταν η Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών. «Ηξερα πού είναι το κτίριο. Πήγα στη ΓΑΔΑ και τους είπα ότι δεν έχω πού να μείνω. Κάλεσαν τη μαμά που τους είπε ότι θέλω να φύγω από το σπίτι και ότι αυτή δεν μπορεί να κάνει τίποτα». H Αριστέα Μ. μένει τώρα στο « Χαμόγελο του Παιδιού» και παρακολουθεί ξανά τη B´ Γυμνασίου.
tovima.dolnet.gr