Υπάρχουν εξαιρετικά κείμενα στο θέμα της σχέσεως ψυχολογίας και ορθόδοξης θεολογίας που μπορεί κάποιος να διαβάσει αν έχει κάποια υποδομή. Προτείνω το "Ψυχανάλυση και Ορθόδοξη Θεολογία" του καθ. π. Νικολάου Λουδοβίκου. Είναι μικρό και φτηνό.
Απόσπασμα από το προΐμιό του:
"Το μικρό αυτό βιβλίο περιλαμβάνει μια τριάδα πειραματικών, θα έλεγα, κειμένων, τα οποία στοχεύουν σε μια θεολογική οντολογική πλαισίωση μιας κριτικής υποδοχής της ψυχανάλυσης, υποδοχή η οποία αυτοτοποθετείται στην προοπτική που ο συγγραφέας θεωρεί ως ουσιώδη: την προσφορά εννοιολογικού χώρου δηλαδή, ο οποίος θα επέτρεπε μια θεολογική, εν καιρώ, φιλοξενία της ψυχολογίας του βάθους. Η Επιθυμία, η Καθολικότητα και η Εσχατολογία συναποτελούν έτσι μια τριάδα εννοιών με βαθειά καταρχήν θεολογική καταβολή, είναι οι στύλοι της θεολογικής οντολογίας, οι οποίοι την καθιστούν αληθινά θεμελιώδη, αλλά εν ταυτώ, σ' ένα δεύτερο επίπεδο, αποτελούν και θεμελιώδεις οντολογικούς ψυχαναλυτικούς στόχους -η κατάδειξη του γεγονότος αυτού προάγει μια θεολογικήν ερμηνευτική της ψυχανάλυσης η οποία δεν αφήνει αυτήν την τελευταία διόλου αδιάφορη, αφού της προσδίδει νεόυς, ευρύτερους ορίζοντες."
Υπήρξε παρόμοιο θέμα στο φόρουμ και θα επαναλάβω το εκεί μήνυμά μου:
Επιτρέψτε μου να καταθέσω την γνώμη μου αφού συμβαίνει να κάνω έρευνα επί σειρά ετών στις επιστήμες της νόησης. Τόσο η ψυχολογία όσο και η ψυχιατρική αποτελούν παραδοσιακές επιστήμες της νόηση, η πρώτη όντας ανθρωπιστική επιστήμη, η δεύτερη όντας φυσική επιστήμη. Τα τελευταία 50-60 χρόνια έχει σημειωθεί εκρηκτική ζύμωση στην επιστημονική κοινότητα και ο διαχωρισμός μεταξύ των επιστημών που εξετάζουν την ανθρώπινη (και μη) νόηση έχει ατονήσει υπέρ αυτού που καλείται διαεπιστημονική, διαθεματική έρευνα.
Οι εμπλεκόμενοι κλάδοι στο νέο αυτό συνδιαστικό πλαίσιο είναι μεγάλοι τον αριθμό και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την κλασσική ψυχολογία, τη γνωσιακή ψυχολογία, την τεχνητή νοημοσύνη, τη νευροεπιστήμη, την γνωσιακή ψυχιατρική, την υπολογιστική ψυχολογία, καθώς και εξαιρετικά καρποφόρους συνδιασμούς όπως η γνωσιακή νευροψυχολογία, και η υπολογιστική γνωσιακή εξελικτική νευροεπιστήμη. Θα μπορούσε κάποιος να γενικεύσει χωρίς μεγάλη ανακρίβεια, ότι οι επιστήμες της νόησης έχουν εν πολλοίς συγκεντρωθεί μέσα στο σώμα της γνωσιακής επιστήμης (cognitive science).
Η Ορθοδοξία είναι σύμφωνη καθόλα με τις επιστήμες. Διάβασε για παράδειγμα το εξής άρθρο: π. Γεώργιος Μεταλληνός "Πίστη καὶ Ἐπιστήμη στὴν Ὀρθόδοξη Γνωσιολογία καὶ Μεθοδολογία". Κατά τον καθ. π. Νικόλαο Λουδοβίκο (Ανωτ. Εκκλησ. Ακαδ. Θεσ/κης & Πανεπ. Καίμπριτζ) η Ορθοδοξία είναι μοναδική στο εκρηκτικό άνοιγμα που κάνει σε κάθε αναζήτηση του ανθρώπου (σειρά ομιλιών του βρίσκονται στο
www.pigizois.net). Δε θα πω, λοιπόν, τίποτα καινούργιο υποστηρίζοντας ότι η ψυχολογία όσο και η ψυχιατρική μαζί με όλες τις σύγχρονες επιστήμες της νόησης μπορούν να βοηθήσουν τον πάσχοντα σωματικά/βιολογικά άνθρωπο. Ο αυτισμός, για παράδειγμα, είναι διαταραχή της νευρολογικής διαμόρφωσης του εγκεφάλου κατά τη βρεφική και πρώιμη -κυρίως- παιδική ηλικία (και δεν οφείλεται στο περιβάλλον όπως επιστεύετο παλιότερα). Εκεί που δεν μπορούν να βοηθήσουν οι επιστήμες της νόησης είναι σε "παθήσεις" της ψυχής.
Το συμπέρασμα είναι ότι το σωματικό σύμπτωμα (δηλ. η βιολογική ασθένεια) θεραπεύεται από τις ιατρικές -με την ευρεία έννοια- επιστήμες. Το αίτιο όμως αυτών των συμπτωμάτων (ασθενειών), το πνευματικό κι όχι το βιολογικό, είναι πέραν των επιστημών. Καλό λοιπόν είναι ο άνθρωπος να κάνει ό,τι μπορεί με τις δυνάμεις του μέχρι ενός σημείου και ό,τι δεν είναι δυνατό ανθρωπίνως να αφήνεται με πίστη στο Χριστό.
Όποιος αδιαφορεί για ό,τι προτείνει η επιστήμη και περιμένει τα πάντα από το Θεό σφάλλει. Ο γ. Παΐσιος ανέφερε κάποτε ότι όταν ήταν στο σανατόριο ασθενής ούτε κομποσχοίνια, ούτε νηστείες ούτε τίποτα έκανε παρά έκανε υπακοή στους γιατρούς και επανήλθε στο πρόγραμμά του όταν επέστρεψε στο μοναστήρι. Από την άλλη, όποιος παραμερίζει το Θεό και προσπαθεί να τα λύσει όλα ανθρωπίνως σφάλλει δαιμονικά. Ακολουθάμε λοιπόν τις επιστήμες, εργαζόμενος τίμια των προβλημάτων σου εν τω κόσμω, αλλά έχουμε την καρδιά μας μονίμως στο Χριστό για ό,τι μάς υπερβαίνει.
Ευχές,
Σπύρος.